Andenes, Noorwegen, vrijdag 31 juli 2015

Een walvissafari, dat is wat er vandaag op de planning staat en dat is ook de reden dat vanochtend al om 7.15 uur de wekker afloopt. We moeten ons om 9 uur melden bij de organisatie van de safari, dus uitslapen is er vanochtend niet bij. Het ontbijt is vanochtend in de kleine, knusse eetzaal van het hotel in Andenes. Welgeteld 6 tafeltjes à 4 personen en daarnaast nog een soort loungegedeelte met zetels, waar blijkbaar ook ontbeten kan worden. Dankzij het vroege tijdstip kunnen we nog beslagleggen op 1 van de tafeltjes, al zijn er wel degelijk al veel mensen vroeg uit de veren. Misschien gaan ze allemaal een walvissafari doen vandaag, wie zal het zeggen?

Na het ontbijt is het tijd om de spullen bij elkaar te gaan rapen. Het meeste hebben we gisteravond al klaar gelegd, dat scheelt. Je moet natuurlijk genoeg warme kleding aandoen en evt. ook nog meenemen op zo’n safari, want op het open water in deze noordelijke contreien wil het natuurlijk wel eens “een beetje frisjes zijn”. Omdat we vandaag op een schip van het type “vissersboot” (ook al blijkt het in de praktijk een voormalige boot van zeehondenjagers te zijn) zitten, zullen we niet direct een soort isolerend zwempak aankrijgen, zoals dat bij safari op een kleinere boot (zodiac) vaak wel het geval is. Zeiden we nu trouwens op de boot “zitten”? Vervang dat maar gauw door op de boot staan! Je kunt in het middengedeelte van de boot wel zitten, maar dat is, zoals al snel zal blijken, niet echt aan te raden.

Voordat we echter “het schip ingaan”, staat er eerst een tour door het walvismuseum, dat aan de receptie van de walvissafari vastgebouwd zit, op het programma. Het blijkt al snel niet een alledaags museum te zijn, de museumstukken zijn (met uitzondering van een skelet van een potvis) niet heel erg indrukwekkend. De uitleg die je krijgt tijdens de tour door het museum is dat echter wel! De groep van toch zeker 60-70 personen wordt opgedeeld in vier gedeeltes, al naar gelang de uitleg van 1 van de 4 gidsen die je kunt volgen. Er is een engelstalige, franstalige, duitstalige en een noors- en alle overige niet-verstaanbare-dialecten-van-rondom-en-boven-de-poolcirkeltalige gids. De Engelstalige gids blijkt een Nederlander te zijn met de naam Bart. Voor het gemak heeft de Duitstalige gids van zijn ouders exact dezelfde naam meegekregen, zodat er in 4 talen wordt uitgelegd dat we te maken hebben met Bart 1 en Bart 2.

Bart 1 (of 2) leidt ons rond door het museum en licht een stukje van de sluier op van de wereld van de walvissen. Met name over de potvis, de grootste soort van de onderafdeling tandwalvissen, wordt uitvoerig belicht. Dat is ook wel logisch, want deze walvis komt met name hier voor de kust van Andenes voor in de zomer. De walvissafari heeft dan ook als hoofddoel het spotten van deze walvissoort. Het is een soort die zeer diep kan duiken en daarvoor dan ook behoorlijk diep water nodig heeft. Gelijk de reden dat je deze dieren niet snel bij de kust van Nederland of waar dan ook ter wereld zult aantreffen. Bij Andenes voor de kust ligt echter een soort onderwaterkloof, die kilometers diep is en daarmee zeer geschikt voor potvissen. Het zeeleven is hier sowieso rijk, niet in de laatste plaats doordat de planten en het plankton (het begin van de voedselketen) hier in de zomer kunnen profiteren van veel voedingsstoffen in het water en 24 uur per dag zonlicht! De ideale kweekvijver ligt hier zodoende op een uurtje varen vanaf Andenes.

Inmiddels hebben we ook nog wat van Andenes geleerd, namelijk dat hier een legerbasis van de NAVO ligt. Wanneer we na de rondleiding door het walvismuseum naar de boot toelopen cirkelt er een soort legervliegtuig boven ons hoofd. Het ziet eruit als een transportvliegtuig, maar je zou bijna denken dat het, gezien het rondjes boven ons hoofd draaien, ook andere taken heeft. Gelukkig volgt de piloot ons niet zodra we het water opgaan, hij of zij zou tenslotte nog wel eens “onze” walvissen kunnen wegjagen.

Dankzij de tips van Jan weten we de meest geschikte standplaats op de boot te bemachtigen. Dat wil zeggen na uitgebreid welkom te zijn geheten aan boord en de nodige veiligheidsinstructies te hebben gekregen. We verplaatsen ons daarna naar het “terras” pal boven de kajuit van het schip. Hier heb je een goed uitzicht rondom de boot, zodat de mensen met wat minder goede zeebenen de horizon goed in de gaten kunnen houden. Nou, dat blijkt al snel geen overbodige luxe te zijn. Stanny en Celine zijn blijven zitten in het middengedeelte van de boot (de enige plaats waar je als passagier echt kunt zitten), maar na een uurtje dobberen is Stanny al op het terras gearriveerd via een omzwerving langs de voorsteven (hij is duidelijk degene met de beste zeebenen) en kiest ook Celine eieren voor haar geld. Het zitten in het middengedeelte was haar tot dan toe niet zo goed bevallen en ze ziet al aardig pips, dit in tegenstelling tot een aantal van haar buren in het middengedeelte, die al heel wat papieren zakken van de binnenkant hebben bekeken. Nou, dit wordt me het boottochtje wel, de eerste passagiers zijn na amper de haven te hebben verlaten al zeeziek.

Overigens is dat ook niet zo heel gek, want jongens (en meisjes) wat schommelt die schuit! Wanneer hij een golf tegenkomt, die op dat moment nog niet eens superhoog zijn te noemen gaat de boot al in een hoek van 45˚ ten opzichte van het water hangen. Hier wordt de man met de minste zeebenen (Jacky) niet bepaalt vrolijk van. Het is dankzij de goede plek aan boord dat hij er, in tegenstelling tot een stuk of 20 medepassagiers, wel in slaagt om het ontbijt binnen te houden. Nogmaals dank aan Jan voor de goede “standplaatstip”.

Viel er dan verder niets te beleven aan boord, tijdens deze 6(!!) uur durende dobbertocht? Jazeker wel, want circa 20 mijl uit de kust en na al 3 -3,5 uur te hebben gevaren komen we in een zone, waar de sonar van het schip de geluiden van de potvissen detecteert. Deze dieren lokaliseren namelijk hun prooi (onder andere octopussen die net zo groot zijn als zijzelf) in de diepe zee door middel van echolocatie. Ze zenden geluidsignalen uit met een geluidsterkte tot wel 250 dB (ter vergelijking: in een discotheek wordt muziek met een sterkte van 110 dB gedraaid en een straaljager produceert circa 150 dB geluidsterkte), die weerkaatsen op hun prooi en door de “vertragingstijd” tussen zend- en echosignaal kan de potvis de afstand tot zijn prooi feilloos inschatten. Handig in de duisternis die heerst op dieptes tot wel enkele kilometers(!) onder het wateroppervlak.

Dat de potvissen zo diep duiken, zorgt aan het wateroppervlak voor een typische waarneming van een potvis. Deze walvissoort heeft zijn spuitgat aan de linkerkant van de kop zitten (de rechterkant bevat het echolocatie-systeem) en wanneer het dier na circa 5-10 minuten aan de oppervlakte naar adem te hebben gehapt, weer naar de diepte duikt, zorgt dat ervoor dat zijn onderlijf inclusief de staart uit het water naar boven steekt. Hier kun je een goede foto van maken, omdat de potvis dit in een niet supersnel tempo doet. Wanneer we eindelijk een potvis in beeld krijgen (gelukkig niet voor niets al die uren op het water rondgedobberd!) kunnen we naar hartenlust filmen en fotograferen. Na deze eerste sessie worden we pakweg een half uur later nog eens getrakteerd op een 2e sessie met dezelfde potvis (duidelijk herkenbaar aan een witte vlek op zijn rug). Na ruim 4,5 uur op het water te hebben gedobberd komt dan voor de (bijna) zeezieke mensen het verlossende woord: we zetten koers terug naar wal. Dit duurt overigens ook nog zo’n 1,5 uur, maar dat terzijde. Helaas komen we onderweg geen andere walvissen meer tegen, maar bij het haventje van Andenes zien we nog wel een zeehond (bij vertrek) en een otter (bij terugkomst). Wanneer we na 6 uur uiteindelijk weer terug aan land staan, “zwalken” we werkelijk terug naar het hotel.

’s Avonds gaan we eten bij het restaurant dat in hetzelfde gebouw zit als de receptie en het museum van de walvissafari. Nadat we sinds het ontbijt niet meer hebben gegeten dan een of twee droge broodjes (wie had kunnen denken dat die safari ZO lang zou duren?) laten we de soort kaasschnitzel die we unaniem bestellen soepeltjes naar binnen glijden. Daarna lopen we terug naar het hotel en nemen we ons voor om de rest van de avond bij te komen van alweer een dag die anders liep dan gepland. Een dag, die ons wel mooi een (door onszelf in te vullen) certificaat van deelname aan de walvissafari heeft opgeleverd.

Wildlife Count: een zeehond, een potvis (tot 2x toe), een otter, aalscholvers, alken en vooral heel erg veel meeuwen.